یعقوب بن اسحاق اهوازی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| لقب | ابن سکیّت |
| خویشاوندان | سکیّت |
| ولادت | سال ۱۸۶ق دورق خوزستان |
| محل زندگی | بغداد |
| وفات | ۵ رجب ۲۴۴ ه.ق |
| علت وفات | توسط متوکل عباسی |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام جواد(ع) و امام هادی(ع) |
| فعالیت‌ها | از بزرگان لغت و ادبیات |
یَعْقوب بن اِسْحاق دورَقی اَهْوازی معروف به اِبْن سِکّیت (۱۸۶ق ـ ۲۴۴ق)، ادیب و از شیعیان و یاران امام جواد(ع) و امام هادی(ع) بود. متوکل عباسی از او خواست بین فرزندانش (المعتز بالله و المؤید بالله) و فرزندان حضرت علی(ع) (حسنین) مقایسه کند. او گفت: قنبر غلام علی(ع) برتر از تو و فرزندانت است. متوکل دستور به کشتن ابن‌سکیت داد. اصلاح المنطق مشهورترین اثر ابن‌سکیت است.
ولادت و کنیه
گفته شده ابن سکیت در سال ۱۸۶ق در دورق، از شهرهای خوزستان به دنیا آمد و سپس همراه خانواده‌اش به بغداد رفت. کنیه ابن سکیت، ابویوسف است. سکیت لقب اسحاق، پدر او بوده که اشاره به سکوت‌های طولانی او دارد.
شخصیت و جایگاه علمی
عالمان شیعی، وی را از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) معرفی کرده‌اند که نزد آنان محترم بوده است. رجالیان شیعه او را ثقه و از بزرگان علم لغت و نحو دانسته و گفته‌اند هیچ طعنی درباره او نیست. افندی اصفهانی از ثعلب نقل کرده است که پس از ابن اعرابی کسی عالم‌تر از ابن سکیت به لغت نبود.
مدرس تبریزی نیز او را از بزرگان شعر و ادب و نحو و لغت و حامل علوم عربیه و ثقه دانسته است و گفته است که در شعر و علوم قرآنی تبحر داشت.
آثار
ابن سکیت تألیفاتی دارد که در شمار مهمترین منابع علم لغت و نحو است.
آثار چاپی
- اصلاح المنطق که معروفترین اثر وی است.
- الاضداد
- الالفاظ
- القلب و الابدال
- شرح دیوان الحُطَیئة
- شرح دیوان الخنساء
- دیوان طرفة بن عبد
- شرح دیوان عروة بن ورد
- شرح دیوان قیس بن خطیم
- شرح دیوان نابغه ذبیانی
- شرح دیوان مزرّد
آثار خطی
- البحث
- المقصور و الممدود
- منطق الطیر و منطق الریاحین
آثار منسوب
- الابل
- الاجناس الکبیر
- الارضین و الجبال و الاودیة
- الاصوات
- الامثال
- ساب
- الانواع
- الایام و اللیالی
- البیان
- التصغیر
- التوسعة فی کلام العرب
- خلق الانسان
- الدعاء
- الزبرج
- السرج و اللجام
- سرقات الشعراء و ما تواردوا علیه
- الطرق
- الطیر
- فَعَل و اَفْعَل
- المثنی و المبنی و المکنی
- المذکر و المؤنث
- معانی الابیات
- معانی الشعر الکبیر
- معانی الشعر الصغیر
- النبات و الشجر
- النوادر
- الوحوش
- الحشرات
- ماجاء فی الشعر و ما حُرّف عن جهته
چگونگی شهادت
بنا بر نقل منابع، وی در ۵ رجب سال ۲۴۴ق و در ۵۸ سالگی درگذشت. روایات در باب چگونگی وفات او متفاوت است. برخی می‌گویند: او به دلیل شیعه بودن کشته شده و در این باره به داستان سوال و جواب او با متوکل اشاره کرده‌اند؛ ابن سکیت معلم فرزندان متوکل بود، روزی متوکل به او گفت: دو فرزند من «معتز» و «مؤید» نزد تو محبوبترند یا حسنین فرزندان حضرت علی؟ ابن سکیت در پاسخ خلیفه عباسی گفت: به خدا سوگند قنبر خادم علی بن ابی طالب(ع) از دو فرزندت و پدر این دو نزد من بهتر است. متوکل سخت برآشفت و به کارگزارانش دستور داد تا زبانش را از پشت سرش بیرون بکشند. همچنین نقل شده غلامان متوکل به امر او ابن سکیت را زیر پا انداختند و شکمش را لگدمال کردند و به خانه‌اش بردند تا درگذشت.
تک‌نگاری
- ابن سکیت دورقی اهوازی شهید ولایت، عبدالکاظم علی‌نژاد
پانویس
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج ۱، ص ۳۲۶.
- ↑ صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۷۵ش، ص ۱۵۵.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص ۴۴۹.
- ↑ صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۷۵ش، ص۱۵۵.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص ۴۴۹. تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج ۵، ص ۹۴.
- ↑ حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص ۲۹۹.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص ۳۸۵.
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج ۷، ص ۵۶ و ۵۷.
- ↑ دانشنامه ایران و اسلام، ج ۲، ص ۶۳۱.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص ۴۴۹.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج ۲۱، ص ۱۳۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ج ۱۰، ص ۳۰۶.
منابع
- نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم،جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام، بی‌تا.
- حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا.
- تفرشی، مصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، ۱۴۱۸ق.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
- صدر، حسن، تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام، تهران، اعلمی، ۱۳۷۵ش.
پیوند به بیرون